نکات مهم و قابل توجه ناشران در رابطه با شعر کودک

(بخش اول)

به نام خدا، در این جلسه قصد دارم نکاتی را در رابطه با انتشار مجموعه‌های شعر کودک تقدیم بکنم. امید است که ناشران محترم به کارشان بیاید و این توصیه‌ها را به کار بگیرند. من بسیار گذرا این نکات را خدمتتان عرض می‌کنم و اول باید بگویم این نکات، ویژه مجموعه‌های شعر کودک است و مربوط به شعر خردسال و شعر نوجوان نمی‌شود. اولین ویژگی که باید مجموعه شعر کودک داشته باشد این است که شعرهای مجموعه باید طوری باشد که وقتی کودک مجموعه را مطالعه می‌کند از آن لذت ببرد؛ درست مثل بازی که کودک از آن لذت می‌برد. طبیعتاً باید شعرها به گونه‌ای باشد که همانند بازی به کودک شور و نشاط و سرزندگی بدهد.

دومین نکته اینکه؛ شعرها برای کودک باید آموزنده باشد. جنبه‌های اخلاق، تربیت، دانش تازه و تجربه جدید، باید در این مجموعه‌ها موج بزند و کودک رشد معنوی پیدا کند. سومین نکته اینکه؛ حاوی تصاویر قابل فهم برای کودک باشد. به‌هر حال وجود تصاویر و ایمیج‌های شاعرانه در شعر باعث می‌شود که شعریت شعر حفظ شود و طبیعتاً اگر مجموعه‌ای حاوی تصاویر شاعرانه باشد و این تصاویر قابل فهم برای کودک باشد، طبیعتاً مورد استقبال کودکان واقع می‌شود. نکته بعدی اینکه باید در مجموعه‌های شعری که برای کودکان منتشر می‌شود به دایره واژگان کودک توجه بشود و از واژه‌های ناآشنا و ثقیل و نامانوس در این مجموعه‌ها استفاده نشود.

نکته پنجم؛ شعر کودک باید با تصویرگری همراه باشد نه هر تصویری؛ بلکه تصویر باید مکمل شعر باشد و آن جنبه‌های پنهان شعر را بتواند بروز بدهد. نکته ششم اینکه؛ شعر کودک باید کوتاه باشد. کوتاهی شعر کودک هم باید در جهت عرضی باشد و هم در جهت طولی، در جهت عرضی؛ یعنی مصرع‌ها و ابیات باید کوتاه باشند و مثلاً از یک رکن یا دو رکن تشکیل بشوند. مثل «مستفعلٌ» یا «مفعول» و «مفاعیلٌ» و امثال این‌ها. و همچنین تعداد ابیات هم باید بسیار کوتاه باشد. مثلاً اگر چهار پاره هست دو بند و سه بند بیشتر نداشته باشد تا مایه خستگی کودک نشود.

نکات مهم و قابل توجه ناشران در رابطه با شعر کودک

(بخش دوم)

نکته‌ی هفتم اینکه؛ صریح و ساده باشد. نه دشواری‌ها و چندلایه. در شعر بزرگ‌سال، بهترین شعر آن است که خیلی به اصطلاح مفاهیمش قابل دسترس نباشد و مقداری دشواریاب و چند لایه باشد و خوانند وقتی شعر را می‌خواند به کشف تازه‌ای برسد. و آن کشف تازه خودش لذّت‌بخش است. امّا در شعر کودک، وجود آن لایه‌ها، شعر را دشوار می‌کند و کودک را از شعر منصرف می‌کند.

نکته‌ی هشتم اینکه؛ زبان و نگاه کودکانه باید در شعر حاکم باشد. من عرض می‌کنم که هم زبان و هم نگاه، این دو مکمّل همدیگر هستند. اگر زبان کودکانه باشد و نگاه کودکانه نباشد، طبیعتاً این مورد استقبال کودک واقع نمی‌شود و همچنین ممکن است نگاه کودکانه باشد، اما زبان شعر، زبان کودکانه نباشد. آن هم مورد توجه کودکان نخواهد بود.

نکته‌ی نهم اینکه؛ محتوا و درون مایه‌ی شعر یا حتّی سوژه‌های شعر، باید دغدغه‌ی کودک باشد؛ یعنی به دنیای ذهنی و زبانیِ کودک نزدیک باشد و برایش آشنا باشد. مثلاً، اگر با یک کودک در رابطه با دوست حرف بزنید، متوجه می‌شود. اگر در رابطه با حیوان

نکته‌ی پانزدهم اینکه؛ در دایره‌ی واژگان کودک، شعر باید افزوده بکند. از طرفی من عرض کردم حاویِ واژه‌های ثقیل و دشواریاب نباید باشد، از طرفی هم عرض می‌کنیم که باید بر دایره‌ی واژگانیِ کودک بیافزاید. درست مثل کتاب‌های درسی که در مدرسه، کودک می‌خواند؛ در هر کتابی می‌بینید که یک سری واژه‌های جدید و اصطلاحات تازه به کار گرفته می‌شود و آنها را معلّم توضیح می‌دهد یا مثلاً اگر فرض بفرمایید، کتاب فارسیِ دبستان هست؛ ذیل هر واژه‌ای معنای آن واژه‌ها و اصطلاحات نوشته می‌شود و این باعث می‌شود که دایره‌ی واژگانیِ کودک افزایش پیدا بکند و در مواجهه با ادبیات و مواجهه با اجتماع و هم‌چنین زبان‌آموزی خیلی به کارش بیاید.