محمد تقی حق‌بین که در عرصه برپائی نمایشگاه‌های بین‌المللی و استانی با سابقه و باتجربه است و از فعالان حوزه نشر کتاب کودک بوده و یکی از افراد مؤثر در احداث و برپایی باغ کتاب تهران شناخته می‌شود.

وی با حضور در بسیاری از نمایشگاههای بین‌المللی کتاب در سطح بین الملل، جزو افراد مجرب در این حوزه می‌باشد.

سهل و ساده‌انگاری تولید کتاب کودک

بسم الله الرحمن الرحیم، محمد تقی حقّی هستم، بیش از سی سال است که در حوزه نشر کتاب کودک فعّال هستم و عمدتاً فعالیّت‌ها در حوزه‌ی نمایشگاه‌ها و تشکّل‌های صنفی دارم. در حال حاضر عضو هیئت مدیره‌ی انجمن فرهنگیِ ناشران کتاب کودک و نوجوان هم هستم. در باغ کتاب (مجموعه‌ی ماه‌ پیشانی) هم عضو هیئت مدیره و مؤسس شرکت ماه پیشانی هستم.

خدمت دوستان عرض کنم، در واقع کتاب کودک را عمدتاً سهل و ساده می‌بینند. هر کسی که موفّق می‌شود مجوز نشر می‌گیرد، اولین کاری که می‌کند، نمی‌دانم بر چه اساسی احساس می‌کند که باید کتاب کودک بیرون بدهد و اوّلین کتاب‌هایی که منتشر می‌کند، کتاب کودک است. نه به تخصصش فکر می‌کند و نه به نیازش در بازار توجّه می‌کند، نه به اینکه آیا این مطالبی که ارائه می‌دهد مفید هست؟ تکراری هست یا تکراری نیست؟ و متأسفانه ما ناشران در کشورمان به یک جایی رسیدیم که تصمیم‌گیرنده‌ی نهایی شده‌ایم؛ در صورتی که در تمام دنیا پدیدآورنده‌گان کتاب که شامل نویسندگان، مترجمان، تصویرگران و هنرمندان هستند، در واقع خلاّقیت در حوزه‌ی کتاب و مسیر تعیین می‌کنند و آنجاست که انتخاب می‌کنند تا به کدام ناشر بدهند که با آن نوع نگاهی که آن پدیدآورنده داشته، بتواند در بازار موفّق بشود.

می‌شود گفت در دنیا نقش ناشر عمدتاً نیازسنجیِ بازار خودش هست، که می‌داند آیا این محصولی که بهش ارائه شده، می‌تواند در بازار ارائه‌اش بدهد و آن را به شکل زیبا به طبع در می‌آورد؟ و به شکل زیباتر به توزیعش فکر می‌کند؛ یعنی مهم‌ترین حلقه‌ای که در موفّقیت و یا شکست آن مؤثر است، چیزی که ما در کشورمان مجموعه‌ی همکاران من، می‌توانم بگویم که عمدتاً به آن بی‌توجه هستند و به همین دلیل عمده‌ی کارها به سفارش رفته.

ما متأسفانه حجم تألیفمان نسبت به ترجمه و یا بازنویسی، حالا یک بازنویسی هم متداول شده که در واقع کتاب‌هایی را در خارج انتخاب می‌کنند برای اینکه بگویند

عدم تناسب تولید کتب دینی نسبت به نیاز و تقاضا

خدمت دوستان امروز می‌خواهم بحث کتاب‌های دینی را عرض کنم؛ ما در کشورمان، به هر حال یک کشور اسلامی هستیم، ولی آنچه را که ما امروز شاهد آن هستیم، در حوزه‌ی کتاب‌های دینی، می‌توانم به جرأت بگویم که بسیار تاسف‌انگیز است و میزان تولیدات خوب ما نسبت به حجم زیادی که توسط افرادی که کتاب‌های دینی تولید می‌شود، بسیار اندک است. من در نمایشگاه بولونیا یک بار شاهد این بودم که یک ناشر مسیحی کتاب‌هایی که برای کودکان برگرفته از انجیل تولید کرده بود؛ بیش از دو هزار نمونه بود. هر چه نگاه کردم آیا این‌ها در واقع عین جملات انجیل

را به کار برده‌اند؟ دیدم خیر، چنین چیزی نیست. ولی برگرفته از یک کلمه، یعنی اگر از دروغ را گرفته؛ بر روی دروغ چقدر داستان‌ها و چقدر ماجراها و چقدر زیبا و در تنوّع‌های متفاوت، در شکل‌های متفاوت، یعنی آنچه را که در واقع امکان جذب یک کودک سه – چهار ماهه تا ده – دوازده ساله را دارد، در این کارهایش هنرنمایی کرده و انجام داد؛ در صورتی که ما وقتی می‌خواهیم در مورد نماز بگوییم، بخش زیادی از جملات عربیِ نماز را بیان می‌کنیم؛ حال آن که ما فقط خود نماز را بگوییم که فلسفه‌اش چه هست و آن را در یک قالب‌های داستان‌‌ها بگوییم یا همین بحث‌های دروغ، ریا، بحث حجاب و… خیلی موضوعات دیگر. یعنی مستقیم رفتن سراغ اینها یا تصاویری که به صورت مستقیم افراد را به این راه‌ بیاورد، این تأثیرگذاری را از دست می‌دهد و ما بایستی در این حوزه…،

اوّلاً فکر نکنیم هر کسی که عالم دینی بود و تمام مسائل دینی را می‌دانست، این می‌تواند این موضوعات را برای کودکان و نوجوانان بگوید، قطعاً نمی‌توانند. و باید کارشناسان حوزه‌ی دین، نویسندگان مخصوص کودکان و نوجوانان را تربیت و پرورش بدهند.

اوّلین رسالت یک ناشر بر این است که یک کالایی که سالم و رعایت موارد بهداشتی به خانواده‌ها و بچه‌ها بدهد، ولی ما فاقدیم. کتاب‌های حمّامی که در کشور ما تولید شده، کافی است شما از پلاستیک خارج کنید، چندین روز شما باید این را در آب بگذارید تا آن بوی بد پلاستیک و موادّ رنگی‌ای که در تولید آن، در چاپ سیلک به کار رفته، از بین برود؛ در صورتی که ما در کشورمان موادّ اولیه‌ی این کتاب حمّامی را تولید می‌کنیم، ولی آن ماده‌ای که باید به این اضافه کنیم، آن فرمولی که باید به این اضافه کنیم تا این خوراکی بشود، آن را نداریم و این در انحصار یکی دو  تا کشور مهم در دنیا است که ضرورت دارد دانشمندانِ ما،

شیمیست‌های ما، روی این حوزه‌ها کار کنند و اینها مشکلاتی است. ورق‌های p.p، پلاستیک‌ها، سفره‌هایی که امروز ما در خانه‌هایمان می‌اندازیم، در هیچ کجای دنیا این سفره‌ها سمّی نیستند، ولی سفره‌های تولیدی کشور ما سمّی هستند و ما از همان تکنولوژی تولید سفره برای کتاب‌های حمّامی استفاده می‌کنیم. یا برای تولید کتاب‌های پارچه‌ای، به هیچ عنوان نخ‌ها را از مجراهای بهداشتی… وقتی ما امروز تکنولوژیِ ماسک را داریم و ماسک را بهداشتی می‌دهیم، چطور نمی‌توانیم پارچه‌ای را تولید کنیم که برای کتاب مفید باشد و بتواند مورد اطمینان باشد؟ مرحله‌ی بعدی‌اش مواد مرکبی است که ما در آن به کار می‌بریم، چون مستقیم امکان خوراکی را ندارد، آن دقت را ندارند ولی این در دنیا متداول است و ما با ورود مرکب‌ها و دادن اینها، باید از چاپ سیلک خودداری کنیم. چاپ سیلک به شدّت دچار بحران و مشکل است.

کتاب‌های فومی؛ ما از زیره‌های فومی که استفاده می‌کنیم، برای کشف واقف شده و یا برای زیر پا تولید شده، ولی ما متأسفانه، جامعه‌ی نشرمان از این فوم‌ها در لابه‌لای کتاب‌هایشان… و بچه‌ها موقعی که اینها را گاز می‌زنند، آلوده و سمّی است. ما باید به سمت تکنولوژی‌ها برویم، امروز ضرورت بازارسازی و گسترده‌ کردن بازار ما، تنوع بخشی در تولید و استفاده از تکنولوژی‌های مختلف است و این می‌شود و ما موقعی که توان‌های فوق‌العاده علمی و فناوری را در کشور داریم، قطعاً اگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری، بخواهد می‌شود به کمک جامعه نشر آمد و این مشکل را حل کرد.