اگر کودک یک ساله تا سه ساله خود را تنها به این دلیل که هنوز برای درک قوانین و پیامدهای رفتاری خود کم سن و سال است از کارهای سخت معاف می کنید مرتکب اشتباه بزرگی شده‌اید. کودکان با مهارت های اجتماعی متولد نمی‌شوند بلکه این سرشت انسانی آن‌هاست که همه‌چیز را با ذهنیت بقای اصلح شروع می‌کند. ازاین‌رو باید به کودک نوپا آموزش دهید چگونه به شیوه‌ای صحیح و مطمئن رفتار کند. به‌طور خلاصه, وظیفه والدین این است که یک تراشه حافظه “شهروند خوب” را در ذهن کودک جای گذاری کند (فروید آن را “من برتر” می‌نامد). این تراشه به کودک یادآوری می‌کند والدین از او انتظار چه رفتاری را دارند. این کار تا حدودی شبیه رام کردن یک اسب وحشی است, اما اگر به‌درستی آن را انجام دهید نیازی به رام کردن روح کودک خود ندارید. بذری که اکنون در تربیت کودک یک ساله تا سه ساله خود می‌کارید بعدها به ثمر خواهد نشست و شما ثمره تلاش در تربیت کودک خود را خواهید بود ( اما انتظار نداشته باشید که این درخت در طول یک‌شب رشد کند). این‌ها قوانینی هستند که باید به خاطر بسپارید:
انتظار لحظه‌های ناآرام را داشته باشید
موقعیت‌ها و ساعات خاصی از روز کودک نوپا اقدام به بد رفتاری می‌کند. مثلاً تغییر از یک فعالیت به فعالیت دیگر (بیدار شدن, رفتن به رختخواب, متوقف کردن بازی برای صرف شام). پیش از انجام هر کار جدید به کودک هشدار دهید تا او آمادگی لازم برای تغییر شرایط را داشته باشد. مثلاً به فرزند خود بگویید: “بعدازاینکه یک برج اسباب بازی دیگه ساختی, میریم شام بخوریم”.
بر روش تربیتی کودک خود جسور باشید
اگر روزانه ۲۰ بار به کودک نوپا “نه” بگوئید, این کلمه کارآئی خود را از دست می‌دهد. رفتارها را بر این اساس که تا چه حد آزار دهنده است در سه دسته مهم, معمولی و بی‌اهمیت اولویت‌بندی کنید. همیشه در خرابکاری‌های کودکانه سه حالت بزرگ, متوسط و کوچک وجود دارد. اگر شما به بهانه‌های کودک خود توجه نکنید، برای مثال هر زمان که به چک کردن ایمیل‌های خود مشغولید, کودک شروع به جیغ زدن می‌کند او را بی‌محل کنید، او سرانجام از این کار دست می‌کشد زیرا متوجه می‌شود که با این روش نمی‌تواند شمارا خشمگین یا توجه شما را به خود جلب کند.
از یک دفاع بازدارنده استفاده کنید
متأسفم که از جملات کلیشه‌ای استفاده می‌کنم, اما این کار بسیار آسان است. محیط خانه را برای کودک خود دوستانه کنید, و انتظارات معقولی از او داشته باشید. اگر شما مجموعه کریستال‌ها و لوازم شکستنی را از روی میز عسلی جمع کنید, کودک دیگر وسوسه نخواهد شد آنها را به سمت تلویزیون پرتاب کند. اگر برای صرف شام با خانواده بیرون می‌روید, زودتر خود را به آنجا برسانید تا مجبور نباشید برای خالی شدن یک میز منتظر بمانید.
مطمئن شوید توضیحات شما کوتاه و دل‌نشین است
با جملات مختصر, مانند ” دست زدن ممنوع” با کودکان نوپا صحبت کنید. این جمله بسیار تأثیرگذارتر از آن است که بگوئید ” فرزندم, می‌دانستی دست زدن به سگ‌ها کار خوبی نیست”. بلافاصله پس از گفتن کلمه ” می‌دانستی” توجه کودک را از خود دور می‌کنید.
حواس کودک را پرت کرده و مجدداً او را در مسیر هدایت کنید
شما, مسلماً, این کار را هرروز با فرزند خود انجام می‌دهید. اما هنگامی‌که سعی دارید علاقه کودک را به کار دیگری معطوف کنید, او قطعاً به کاری بازمی‌گردد که مشغول انجام آن بوده است ( تنها برای اینکه ببیند آیا می‌تواند از انجام آن شانه خالی کند یا خیر) اما شما تسلیم نشوید. حتی اگر امروز این دهمین بار است که کودک شما رول دستمال توالت را باز می‌کند, به‌آرامی او را از توالت بیرون بیاورید و در را ببندید.
در مورد پیامدها با کودک نوپا صحبت کنید
کودک شما باید پیامدهای طبیعی رفتار خود را بشناسد( قانون علت و معلول). برای مثال, اگر کودک مصرانه می‌خواهد لباس راحتی‌اش را خودش انتخاب کند ( که معمولاً خیلی طول می‌کشد), پس باید بداند که حذف برنامه خواندن قصه و داستان قبل از خواب نیز انتخاب خودش بوده است. علت: صرف زمان زیاد برای انتخاب لباس راحتی= اثر: حذف برنامه قصه خواندن قبل از خواب. بنابراین دفعه بعد, او یا لباس راحتی‌اش را سریع‌تر انتخاب می‌کند یا به شما اجازه می‌دهد که این کار را برایش انجام دهید.
برای جلوگیری از دعوا با کودک عقب‌نشینی نکنید
ما همه از اینکه بر هم زننده مهمانی باشیم متنفریم, اما نباید صرفاً جهت فرار از یک بحث در فروشگاه مواد غذایی که می‌تواند خاتمه دهنده اختلافات باشد دست از مبارزه بکشید. اگر احساس می‌کنید نوشابه‌ای که کودک شما در فروشگاه درخواست کرده برای او مناسب نیست، از تصمیم خود کوتاه نیایید.
برای سرگرمی کودک خود وقتی مشغول هستید برنامه‌ریزی کنید
بله, هنگامی‌که مشغول کار دیگری هستید (حاضر کردن شام, صحبت کردن با تلفن و غیره) کودک شما خودسرانه کارهایی انجام خواهد داد. بنابراین, ضروری است سرگرمی‌هایی در اختیار او قرار دهیم ( اسباب بازی موردعلاقه او یا یک میان وعده ساده). یک داستان واقعی: یک‌بار, هنگامی‌که من مشغول صحبت با تلفن بودم, پسرم شروع به خوردن غذای حیوانات خانگی کرد. درس مهم: اگر هنگامی‌که سرگرم کاری هستید چیزی برای مشغول کردن کودک خود پیدا نکنید, او خود این کار را انجام خواهد داد و نتیجه آن ممکن است خوشایند نباشد.
بر رفتار کودک متمرکز شوید نه بر خود او
همیشه به کودک خود بگوئید که رفتارش بد است. هیچ‌وقت به او نگویید که بچه بدی است. شما می‌خواهید فرزندتان بداند که عاشق او هستید, اما شیوه رفتاری او را دوست ندارید.
انتخاب‌هایی در اختیار کودک خود قرار دهید
این کار باعث می‌شود کودک احساس کند که در زندگی حق انتخاب دارد. همیشه مطمئن شوید انتخاب‌های زیادی به کودک نمی‌دهید و همه گزینه‌ها همان کارهایی است از کودک انتظار دارید انجام دهد: مثلاً به کودک بگویید: ” این انتخاب تو است: می‌توانی اول کفش خود را بپوشی یا کیف خود را !”.
بر سر کودک فریاد نزنید اما لحن صدای خود را تغییر دهید
این بلندی صدا نیست, بلکه لحن صدای شماست که منظورتان را می‌رساند. فیلم پدرخوانده را به خاطر می‌آورید؟ دان کرلئون هیچ‌گاه نیازی به فریاد کشیدن نداشت.
کودک را در لحظاتی که رفتار خوبی دارد تشویق کنید
اگر هنگام بروز یک رفتار خوب از سوی کودک او را تشویق کنید, او چنین کارهایی را بیشتر انجام می‌دهد و احتمال اینکه تنها برای جلب‌توجه شما بدرفتاری کند کمتر است. تشویق در تربیت کودکان اثربخشی بالایی دارد.
برای تربیت کودک خود صبر نکنید
او پنج دقیقه پس‌ازاینکه رفتار بدی نشان داد دیگر به خاطر نخواهد آورد که چرا به دردسر افتاده است.
برای کودکان یک الگوی الهام‌بخش خوب باشید
اگر شما هنگام استرس و تنش آرام باشید, کودک این الگوی رفتاری والدین را به ذهن می‌سپارد. اگر هنگام ناراحتی بدخلقی کنید, انتظار این را داشته باشید که او نیز این کار را انجام دهد. او به رفتار شما نگاه می‌کند, و همیشه در حال تماشای شماست.
با کودکان مانند یک بزرگسال رفتار نکنید
کودک علاقه‌ای ندارد که از شما یک سخنرانی بشنود. حتی نمی‌تواند معنی آن را درک کند. دفعه بعد که کودک غذای خود را روی زمین ریخت, با برافروختگی جمله‌ی ” تو حق نداری غذایت را پرتاب کنی” را با لحنی خطابه وار بر زبان نیاورید. به‌آرامی کودک را برای مدت‌زمان مشخصی از آشپزخانه بیرون کنید.
حتی در این سن نیز از روش تربیتی “وقفه کوتاه” استفاده کنید
در صورت نافرمانی کودک او را از بازی منع کرده و به ازای هرسال از سن, یک دقیقه به او بی‌توجهی کنید. محروم کردن کودک از توجه مؤثرترین راه برای رساندن منظور خود به اوست. به‌طور واقع‌بینانه, کودک دو سال و کمتر از دوسال یک‌گوشه یا روی یک صندلی نمی‌نشینند و ترجیح می‌دهند لگد زنان و با جیغ و فریاد خود را روی زمین رها کنند ( فقط مطمئن شوید که جای توقف محلی ایمن است). همچنین روش تربیتی “وقفه کوتاه” یا گوشه نشانی را فقط هنگام مشاهده رفتارهای بسیار نامناسب از کودک اعمال کنید. برای مثال, اگر کودک بازوی دوستش را گاز می‌گیرد, هر بار که این خشونت روی می‌دهد از روش تربیتی “وقفه کوتاه” استفاده کنید.
با کودکان مذاکره نکنید و به آنها قول ندهید
اینجا مجلس ایران نیست. سعی کنید از گفتن چنین جملاتی به کودکان خودداری کنید: ” اگر رفتار خوبی داشته باشی, من عروسکی که دوست داری را برایت می‌خرم”. در غیر این صورت, شما یک کودک سه ساله تربیت خواهید کرد که رفتارهای خوب او همواره با یک برچسب قیمت همراه است.
با رشد کودک روش های تربیتی خود را تغییر دهید
روش تربیتی کودک دو ساله برای تربیت کودک سه ساله دیگر مؤثر واقع نمی‌شود. او نمایشنامه‌های شمارا خواهد خواند و فیلم‌های شمارا نیز تماشا خواهد کرد.
در تنبیه کودک او را کتک نزنید
اگرچه گاهی والدین از روی عصبانیت و استرس اقدام به تنبیه کودک از طریق کتک زدن می کنند, اما به خاطر آورید شما فردی بزرگسال هستید و به رفتارهای کودکانه متوسل نشوید. راه‌های مؤثرتری برای انتقال پیام و منظور خود به کودکان وجود دارد. برای مثال, کتک زدن کودک به این خاطر که او به شما لگد یا ضربه زده, تنها این پیام را به کودک می‌رساند که استفاده از خشونت روش مناسبی است.
درنهایت, اگر کودک نوپا شمارا به‌دفعات کلافه می‌کند و احساس می‌کنید که کنترل خود را از دست می‌دهید, سعی کنید یک قدم عقب بکشید. بدین ترتیب, شما بهتر متوجه می‌شوید که کودک از کدام رفتارهای تحریک کننده برای خشمگین کردن شما استفاده می‌کند. درنتیجه, به دیدگاه تازه‌ای درباره چگونگی تغییر رویکرد خود دست پیدا می‌کنید.
به کودک خود یادآوری کنید که او را دوست دارید
همیشه بهتر است یک روش تربیتی را با یک نظر مثبت به پایان برسانید. این کار به کودک نشان می‌دهد که شما آماده انجام یک کار جدید هستید و تنها بر مشکلات تمرکز نمی‌کنید. این کار همچنین دلیل اعمال محدودیت‌ها را به کودک نشان می‌دهد: چون شما او را دوست دارید.